Waar zitten de kansen en de knelpunten voor VO in de formatie?

Klopt, we hebben te weinig woningen en docenten groeien niet aan een boom. ‘Den Haag’ is nodig om huizen te bouwen en geld voor onderwijs beschikbaar te maken. Toch kunnen scholen en koepels zelf meer doen tegen personeelstekort. Waar kunnen scholen zelf mee aan de slag? Wat kunnen koepels doen in het formatieplan?

Deel ‘zeldzame’ leraren in samenwerkingsverbanden

Focus op de efficiënte inzet van 2e graads vakdocenten

Permanente tekorten in bètavakken en talen
De komende jaren zien we permanent grote tekorten aan leraren in bètavakken en talen. Zo blijkt uit recent arbeidsmarktonderzoek (inmiddels geactualiseerd) van Centerdata. Meer specifiek: Techniek, Informatica, Natuurkunde, Scheikunde, Wiskunde, Nederlands, Duits, Frans en Klassieke Talen. Anders dan het statusverschil doet vermoeden, is het tekort aan 2e graads docenten groter dan het tekort aan 1e graads docenten.

Lage tekorten zien we voor cultuur en gezondheid

Afnemende tekorten zien we voor gammavakken: Engels, Biologie, Aardrijkskunde, Economie en Maatschappijleer. Permanent lage tekorten zien we voor cultuur en gezondheid: Geschiedenis, Levens-beschouwing, CKV, Kunstvakken, Gezondheidszorg en Welzijn, Lichamelijke Opvoeding.

Binden, boeien en voorkomen van verzuim
Weten scholen wat er speelt binnen hun teams? Door docenten goed te ondersteunen, verlaag je het ziekteverzuim. Zo verhoog je direct het aantal beschikbare docenten en komt een team niet onnodig onder druk te staan. Hebben jullie voldoende focus op binden en boeien? En op ‘onboarding’?

Zorg dat iedereen zich betrokken en gehoord voelt

Wees geen vergiet. Communiceer tijdig met docenten, als je ze niet wilt verliezen. Start de formatiegesprekken met docenten in oktober, niet in maart. Zodat iedereen zich betrokken en gehoord voelt. Zo kun je ‘zeldzame’ docenten behouden en kom je niet voor verrassingen te staan.

Voorkom samen de inzet van onbevoegden

Samen slim docenten delen
Zolang scholen met elkaar concurreren om docenten is een deel van de leerlingen (meestal de VMBO’ers) de dupe en staan onbevoegden (of niemand) voor de klas. Dit is te voorkomen door efficiënt gebruik te maken van de leraren met de gevraagde bevoegdheden. Scholen en koepels kunnen hen met elkaar delen, eventueel via bemiddeling.

Op veel scholen worden vakken niet aangeboden

Hiermee is ook het onzichtbare deel van het personeelstekort aan te pakken. Op veel scholen worden, bij gebrek aan docenten, vakken niet aangeboden. Denk bijvoorbeeld aan klassieke talen. Een docenten voor een paar uren per week (waardoor het vak gegeven kan worden) is veel beter dan géén docent.

Investeren in onbevoegden
Vergeet als bestuur bovendien niet om te investeren in onbevoegden. Met de juiste begeleiding en opleiding maak je van iemand met ambitie en werkervaring, iemand met het juiste papiertje. Het vraagt een regionale aanpak, in samenwerking met lerarenopleiders, om te komen tot duurzame opleidings- en begeleidingstrajecten.

Werf actief docenten in opleiding, bijvoorbeeld in Twente

Leraren gaan na de lerarenopleiding (te) vaak níet werken in het VO
Weinig docenten starten
Slechts 66% van de studenten die een Lerarenopleiding doen gaan ook daadwerkelijk in het Voortgezet Onderwijs (VO) werken. Dat is weinig vergeleken met opleidingen voor het bedrijfsleven en ook weinig vergeleken met de PABO, waar het 92% is. Waarom starten afgestudeerden niet in het VO? Welk beeld krijgen studenten tijdens hun stages op scholen?

Geef stagiairs een goede start
Zonde dat nu zo weinig afgestudeerden na een studie van 4 jaar starten als leraar. Hoe kan dit verbeteren? Hoe kunnen scholen starters op weg helpen in het vak van leraar? Begeleid stagiairs beter, zodat ze de uitdaging aankunnen. Bind en boei ze niet alleen voor nu, maar voor de toekomst. Dat is de kortste weg naar een kleiner lerarentekort in het VO.

Werf leraren in Oost-Nederland

In Oost-Nederland neemt de werkgelegenheid voor leraren af
Voor Oost-Nederland geldt dat de werkgelegenheid voor leraren komende jaren afneemt (12% tot 2026). Werf daarom leraren in de Achterhoek en Twente. Een docent uit Oldenzaal is misschien niet te verleiden om te werken in Maassluis. Een docent uit Apeldoorn die nu lesgeeft in Almelo, wil wellicht juist graag aan de slag in Amersfoort of Amsterdam.

Afnemende werkgelegenheid voor docenten in Oost-Nederland

Als de arbeidsvoorwaarden stabiel zijn (en dat zijn ze in het onderwijs), wil een docent uit Hengelo misschien graag verhuizen voor een vast contract.

Tekort aan woningen krimpt in de Randstad
Het is momenteel niet makkelijk om een woning te vinden. En dat woningtekort bestaat juist ook buiten de Randstad. Toch vinden mensen die actief zoeken en beschikken over een arbeidsovereenkomst ook nu meestal binnen afzienbare tijd een passende woning. Misschien niet in Rotterdam, maar wel in Dordrecht.

Buiten de Randstad ook woningen tekort

Neem eens contact op met een aankoopmakelaar of woningcorporatie om huisvesting voor docenten te faciliteren. Misschien kunnen jullie als onderwijsgroep tot een samenwerking komen? Niet geschoten, altijd mis. Nu het onderwerp politieke prioriteit krijgt, zal het aantal beschikbare woningen overigens eerder toenemen dan afnemen – zeker in de Randstad.

Andere manieren om personeelstekorten te verkleinen zijn:

• uitbreiding van het aantal uren
• inzet van onderwijsassistenten
• inhuur van flexibele krachten

Deze deeloplossingen voor het VO en MBO bespreken we in volgende artikelen.

Benieuwd naar 4 tips om medewerkers in het VO te behouden en daarmee de werkdruk te verlagen?

Weten welke uitdagingen het MBO de komende jaren heeft qua personeel? Lees het hier ➜

Meer weten over het lerarentekort?
Lees het blog over de mis­match in het on­der­wijs.

Weten waarom ZZP toeneemt in onderwijs?
Lees het blog over de ach­ter­gron­den van flex­werk in on­der­wijs en zorg.