Effectieve feedback in het onderwijs: een overzicht

Feedback in het onderwijs is krachtig, maar niet alle feedback is even effectief. Onderzoek toont aan dat de manier, timing en vorm van feedback van invloed zijn op het leerproces van leerlingen. In dit blog lees je meer over verschillende soorten van feedback en de meest effectieve plaats van feedback in het leerproces. Hoe kun jij jouw feedbackskills verbeteren?

Feedback (leren) geven zonder ‘maar’
Weet je wat het is met feedback?
Feedback geven is moeilijker dan je denkt. In de klas en ook daarbuiten. Te vaak wordt feedback ervaren als kritiek op de persoon. Wordt het opgevat als misplaatste correctie en werkt het weinig constructief. ‘Je hebt een mening over mij, en die mening is niet gebaseerd op volledige informatie.’ En klaar zijn we met de feedback.

Het woordje ‘maar’ veroorzaakt kortsluiting
Waar het vaak misgaat is bij het woordje ‘maar’. We zijn getraind om te beginnen met iets positiefs. Om de leerling gunstig te stemmen? Om de student te beschermen tegen een bepaald gevoel? Na het (vaak te algemene of gezochte) compliment, volgt de ‘maar’.. Je confronteert de luisteraar met een tegenstelling en die veroorzaakt kortsluiting.

De valkuil in feedback
‘Sugarcoating the message’
Alles dat voorafgaat aan de ‘maar’, smelt meteen na de kritiek. Voorbeeld: “Ik vind dat je echt een mooi stuk hebt geschreven en ik zie dat echt je uiterste best ervoor hebt gedaan. MAAR het mist toch ‘touch’ dus ik moet je helaas toch een onvoldoende geven.” Je probeert soepel een verbeterpunt aan te reiken, tegelijkertijd ‘dwing’ je de ander om keihard na te denken. Niet handig.

Linksaf en rechtsaf geeft géén richting
Dat komt nooit goed uit. Te veel tegelijk. Het gevolg? Alles voor de ‘maar’ gaat direct het raam uit. Het wordt niet gehoord, niet gevoeld, niet verwerkt, het telt niet. Het fungeert als ruis bij het horen van het verbeterpunt, dat volgde op de ‘maar’. Het resultaat? Beide delen van de feedback komen niet over. Een goede manier om je doel níet te bereiken.

Het nut van feedback geven
De ander inzicht geven
Feedback geven stelt de ander is staat meer over zichzelf te weten te komen. Maar ook biedt het de gelegenheid bepaald gedrag/prestatie te verbeteren. Feedback wordt vaak geassocieerd met negatieve aspecten, maar het omvat ook het geven van oprechte en specifieke complimenten. Als analist doet (ex-topvoetballer en ex-coach) Ruud Gullit een goede poging om voetballer Quinten Timber constructieve feedback te geven, helaas valt ook hij in de ‘maar’-valkuil.

De gewenste richting aangeven
Mensen kunnen vaak meer leren van duidelijke waardering voor goed werk dan van kritiek op fouten. Positieve feedback heeft een motiverend effect en geeft zicht op gewenst gedrag en gewenst resultaat. Daarmee kunnen mensen (leerlingen/studenten) hun doelen bereiken. Bij het geven van feedback, gaat het jou helpen om onderscheid te maken in verschillende soorten feedback.

Verschillende soorten van feedback
Om te beginnen bestaan de volgende soorten feedback:

Correctieve Feedback
Krijgt vaak een cijfer, maar dit is vaak beperkt.

Directieve Feedback
Geeft geen direct antwoord maar wijst op de oplossingsrichting.

Constructieve Feedback
Niet alleen wijzend op fouten maar ook stimulerend tot actie.

En denk ook aan de volgende aspecten:

Timing en Doelgerichtheid van Feedback
Feedback moet snel worden gegeven, bij voorkeur nog binnen dezelfde les, zodat leerlingen direct actie kunnen ondernemen op basis van de ontvangen feedback.

Feedback als startpunt, niet als eindpunt
Feedback moet niet het eindpunt zijn, bijvoorbeeld enkel na summatieve toetsen. Zie het als een begin van een nieuwe stap in het leerproces.

Gestandaardiseerde feedback
Overweldigende feedback kan worden voorkomen door te werken met kleurenfeedback, waarbij veel voorkomende fouten worden gecategoriseerd en gekleurd gemarkeerd. Eerst het een verwerken, dan verder met het ander. Digitale opdrachten kunnen gestandaardiseerde feedback gebruiken, zoals ‘stickers’ of opmerkingen in gedeelde documenten, waardoor je als docent meer ruimte kunt maken voor het geven van feedback.

Peerfeedback
Leerlingen geven elkaar feedback, wat weinig tijd kost voor leraren maar veel positieve effecten heeft, omdat leerlingen zicht bewust worden van waar ze staan en waar ze naartoe kunnen (of zouden moeten). Peerfeedback verhoogt het vertrouwen in eigen kunnen, inzicht in eigen prestaties, en bevordert een betere reflectie op gedrag en prestaties.

Succesfactoren voor Effectieve Feedback
In de basis kun je je richten op de 5 succesfactoren voor effectieve feedback, gericht op meer en verder leren in de klas:

• Evaluatief en gerelateerd aan leerdoelen en succescriteria.
• Snel gegeven.
• Constructief en aanzettend tot actie.
• Gezien als startpunt, niet eindpunt.
• Zoek naar een balans tussen inspanning en effect.

Inzetten op deze succesfactoren kan de impact van feedback op het leerproces van leerlingen aanzienlijk vergroten. Wil je jouw feedbackvaardigheden verbeteren en ontdekken hoe je leerlingen kunt stimuleren tot actie? Doe dan mee aan het praktische en interactieve webinar over Feedback in de Klas.

Datum: maandag 4 december 2023

Tijd: 16:00 – 17:00 uur

Host: Patricia van Slobbe

Patricia van Slobbe is co-auteur van het boek Kleppen Dicht! Effectief leren met ICT (2016, 2023) en co-founder van OnderwijsArena.

Schrijf je in voor dit waardevolle webinar en ontwikkel de vaardigheden om impactvolle feedback te geven in jouw klas. Patricia helpt jou om van feedback een krachtig instrument te maken voor het leerproces van jouw leerlingen of studenten!

Meld je aan voor het gratis webinar van aanstaande maandag!

Let op: Aanmelden kan tot en met donderdag 2 november 2023.